Álft (Cygnus cygnus)

Útbreiðsla

Álftin verpur í N-Evrópu og í Asíu til Kyrrahafs og er hér algengur varpfugl víða um land, bæði á láglendi og vel grónum svæðum með tjörnum og vötnum á hálendi.

Stofnfjöldi

Stofninn hefur vaxið stöðugt í a.m.k. 30 ár og taldi 34 þúsund fugla í janúar 2015 (Hall o.fl. 2016). Álftin er að mestu farfugl og fer aðallega til Bretlandseyja, en innan við 5% stofnsins dvelja hér á vetrum, bæði við ströndina á SV- og Vesturlandi og á lindasvæðum á Suður- og NA-landi (Náttúrufræðistofnun, vetrar­fuglatalningar).

Varpfuglar sem koma upp ungum eru lítill hluti álftastofnsins og ávallt innan við fimmtungur vetrarstofns (Wildfowl and Wetlands Trust). Því er erfitt er að meta raunverulegan varpstofn (óðalsfugla), þar sem stór hluti fuglanna (jafnvel helmingur) verpur ekki á hverju ári og varpárangur er misjafn eftir árferði (Arnþór Garðarsson og Kristinn Haukur Skarphéðinsson 1984, Rees o.fl. 1991, Tómas G. Gunnarsson 2003, Náttúrufræðistofnun Íslands, óbirt gögn). Í janúar 2015 voru t.d. ríflega 3.100 fjölskyldur með unga í íslenska álftastofninum (Hall o.fl. 2016) og hafa óðalspörin verið um 6.200 sumarið 2014, þ.e. ef helmingur þeirra hefur komið upp ungum það árið.

Válistaflokkun

LC (ekki í hættu)

Forsendur flokkunar

Kynslóðalengd (IUCN): 12,3 ár Tímabil sem mat miðast við (3 kynslóðir): 37 ár.

Álftastofninn hefur vaxið mikið á undanförnum áratugum og er auk þess það stór og dreifður að hann telst ekki vera í hættu (LC).

Hættuflokkar Alþjóðanáttúruverndarsamtakanna (IUCN)

Viðmið IUCN um mat á válista (pdf)

Eldri válistar

Válisti 2000: Álft var ekki í hættu (LC).

Verndun

Álft er friðuð samkvæmt lögum nr. 64/1994 um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum.

Válisti

Ferns konar mikilvæg svæði koma til álita fyrir álft, þ.e. varpsvæði, vetrarstöðvar (kort 1), viðkomustaðir (kort 2 og 3) og fjaðrafellistöðvar (kort 4), og skarast þau mörg hver.

Nokkur vandkvæði eru að meta alþjóðlega þýðingu einstakra varpsvæða hér á landi fyrir álftir, bæði vegna þess að hlutfall varppara (óðalspara) er ekki þekkt í stofninum og nákvæmar talningar á fuglum á einstökum varpsvæðum liggja yfirleitt ekki fyrir. Loks hefur álftum fjölgað mikið og því þyrfti að telja álftir mun oftar á einstökum varpstöðvum en gert hefur verið hingað til. Hér er gert ráð fyrir að ²/3 stofnsins séu varpfuglar (óðalsfuglar), sbr. vinnureglu Wetlands International (2016), þó væntanlega sé það ofmat. Samkvæmt því eru átta svæði hér á landi sem flokkast sem alþjóðlega mikilvæg fyrir álft og gæti um fjórðungur stofnsins orpið þar (tafla 1).

Líklegt er að vetrarstöðvar álftar á Suðurlands­undirlendi í heild og jafnvel á einstökum svæðum þar (t.d. í Þykkvabæ) flokkist sem alþjóðlega mikilvægar, a.m.k. sum árin.

Fjölmargir viðkomustaðir eru alþjóðlega mikilvægir fyrir álft og stundum hefur þriðjungur stofnsins verið á einum stað á vorin, þ.e. í Lóni, og álíka hlutfall á Suðurlandsundirlendi á haustin (tafla 2).

Samtals 11 fjaðrafellisvæði eru alþjóðlega mikilvæg fyrir álft og sumarið 2005 felldu yfir 13 þúsund álftir fjaðrir á mikilvægum fuglasvæðum (tafla 3), þ.e. meira en helmingur alls stofnsins á þeim tíma.

IBA viðmið – IBA criteria:

A4 i: Evrópa = 1.300 fuglar/birds; 460 pör/pairs (Wetlands International 2016, uppfært/updated)

B1 i: Ísland/Bretlandseyjar = 340 fuglar/birds; 133 pör/pairs (Wetlands International 2016, uppfært/updated)

Myndir

Höfundur

Kristinn Haukur Skarphéðinsson maí 2017, júní 2018, október 2018