Sjávarlón

FX.1 Sjávarlón

EUNIS-flokkun: X02 Saline coastal lagoons, X03 Brackish coastal lagoons.

Sjávarlón
Sjávarlónið Miklavatn við Skjálfanda. – Coastal lagoon in northeastern Iceland. – Ljósm. Sigríður Kristinsdóttir
Sjávarlón
Álftafjörður á Suðausturlandi er sjávarlón. – Coastal lagoon on the southern coast of Iceland. – Ljósm. Gunnhildur I. Georgsdóttir

Lýsing

Sjávarlón eru aðgreind frá sjónum af einhvers konar þrengslum sem hefta sjávarföll verulega, t.d. sandgarðar, hrauntangar og vegir (Agnar Ingólfsson 2005). Ósar við sjávarlón eru ýmist opnir eða lokaðir og aðgengi til sjávar eru misjafnt. Sjávarföllum seinkar inn í lónin, þau eru skert eða jafnvel engin, og venjulega tekur útfallið lengri tíma en aðfallið. Í sumum lónum fellur sjór upp á hverju flóði, í öðrum ekki nema örsjaldan. Vegna skertra sjávarfalla eru fjörur sjávarlóna oft fremur litlar. Ósar geta víkkað eða þrengst, af náttúrulegum orsökum eða vegna athafna mannsins og geta lónin breyst mikið við það (Agnar Ingólfsson 1990, 2005).

Selta sjávarlóna er breytileg og fer það eftir þáttum eins og innstreymi ferskvatns, tíðni storma, sjávarföllum og aðstreymi sjávar í lónið. Alla jafna er seltan frá 10 seltustigum og upp í fullsaltan sjó (35 S). Lífríki er oft frekar fábreytt og almennt minnkar fjölbreytni með minni seltu, auk þess sem gerð fjörubeðs hefur áhrif á tegundasamsetningu. Í stöku tilvikum finnast sjávartegundir, t.d. fjöruflóin Gammarus dubeni, í ósöltum stöðuvötnum nálægt sjó (Agnar Ingólfsson 1990) og teljast slík vötn ekki til sjávarlóna. Oft eru mörk á milli sjávarlóna, árósa og strandvatna óljós en selta er yfirleitt notuð til að greina á milli. Ef selta var óþekkt voru loftmyndir notaðar til að meta hversu greiðan aðgang sjór hefur að lóninu.

Lýsing á sjávarlónum byggist nær eingöngu á riti Agnars Ingólfssonar (1990) en hún tekur til lóna sem eru stærri en 10 ha. Við ströndina eru hins vegar til fleiri og smærri lón sem mætti líklega flokka til sjávarlóna en þau eru öll nánast ókönnuð. Sjávarlón eru flokkuð í háseltulón og leirulón, m.a. eftir seltu, gerð óss, sjávarföllum og fjörubeði. Til dæmis eru háseltulón alla jafna með mikla seltu á meðan hún er breytileg í leirulónum.

Fjörubeður

Hnullungar, steinvölur, möl, sandur, leir.

Fuglar

Yfirleitt er fuglalíf mjög ríkt. Tegundasamsetning ræðst af botngerð og vatnsskiptum í lóninu.

Útbreiðsla

Víða um land en þau stærstu eru aðallega á vestanverðu landinu, einkum við Faxaflóa, og á Suðausturlandi.

Verndargildi

Verndargildi sjávarlóna ræðst af undirgerð þeirra.

Útbreiðslukort sjávarlón
Sjávarlón á Íslandi þekja a.m.k. um 450 km2. Þar af eru fjörur þeirra um 280 km2 og eru flokkaðar með öðrum fjörum landsins. – Coastal lagoons in Iceland cover about 450 km2, of which 280 km2 are littoral zones.
Áberandi gróður – Conspicuous vegetation Áberandi dýr – Conspicuous animals
Klapparþang Fucus spiralis Sandmaðkur Arenicola marina
Bóluþang Fucus vesiculosus Leiruskeri Hediste diversicolor
Grænþörungaættkvísl Ulva spp. Sandskel Mya arenaria
Marhálmur Zostera angustifolia Kræklingur Mytilus edulis
    Lónaþreifill Pygospio elegans
    Ánar Oligochaeta
    Fjöruflær Gammarus spp.
    Hrukkubúlda Thyasira fexuosa
    Burstaormar Polychaeta
    Fjörulýs Jaera spp.

 

Selta og brimasemi í fjöruvistgerðum, sjávarlón
Selta og brimasemi í fjöruvistgerðum var metin á kvarða sem byggist á: a) brimasemi í vistgerðum, skipt í fjögur gildisbil (REI); lítil (0,0001–8.000), nokkur (8.000–32.000), talsverð (32.000–128.000) og mikil (>128.000). b) selta í vistgerðum, skipt í þrjú gildisbil, metið út frá staðháttum og heimildum; há (35–33 S), miðlungs (~33–20 S) og lág (~20–10 S). Salinity and exposure in each shore type was estimated based on: a) exposure, divided into four intervals of calculated REI index; small (0.0001–8,000), significant (8,000–32,000), considerable (32,000–128,000) and high (>128,000). b) salinity range, divided into three intervals, estimated from geograhic proximity to fresh water and some available local measurements of salinity; high (35–33 S), medium (~33–20 S) og low (~20–10 S).

Opna í kortasjá – Open in map viewer

 

Heimildir

Agnar Ingólfsson 1990. Sjávarlón á Íslandi. Fjölrit nr. 21. Náttúruverndarráð. Reykjavík.

Agnar Ingólfsson 2005. Umhverfisrannsóknir í Gilsfirði. Þriðja rannsóknalota: Ástand umhverfis og lífríkis fimm til sex árum eftir þverun fjarðarins. Fjölrit nr. 74. Líffræðistofnun Háskólans. Reykjavík.