Barkartítla (Ernobius mollis)

Útbreiðsla

Upprunnin í Evrasíu, hefur borist víða um heim en á erfitt uppdráttar í hitabeltinu. Fer í Skandinavíu norður til suðurhluta Lapplands; finnst sem slæðingur á Grænlandi.

Ísland: Nokkrir gamlir fundarstaðir á höfuðborgarsvæðinu, í Vestmannaeyjum, á Sauðarkróki og í Jökuldal á Austurlandi. Í seinni tíð hefur tegundin enn fundist í Reykjavík og Hafnarfirði, einnig á Akureyri og Fáskrúðsfirði.

Lífshættir

Barkartítla lifir í viði eins og ættinginn hennar illræmdi, veggjatítlan (Anobium punctatum). Hún er þó ekki eins illræmd þar sem hún finnst einungis grunnt undir berki á barkklæddum viði.

Kvendýr verpir í kringum 20 eggjum á börkinn og klekjast þau að 10–20 dögum liðnum. Lirfurnar byrja á því að éta eggskurnina og fá með því móti í sig örverur sem nauðsynlegar eru til að geta melt við. Nokkrum dögum síðar naga þær sig í gegnum börkinn og koma sér fyrir í vaxtarlaginu á milli barkar og viðar. Þar halda þær sig þaðan í frá og nærast á innsta lagi barkarins og viði sem er að byggjast upp í vaxtarlaginu. Dýpra inn í viðinn fara þær ekki. Þær lifa einungis í viði sem ekki hefur verið barkhreinsaður. Lirfur sem klekjast snemma sumars halda áfram að athafna sig yfir veturinn en hinar síðbúnari taka sér vetrarhvíld. Fullvaxnar lirfur grafa sér holrými í berkinum eða yst í viðnum til að púpa sig þar. Púpustigið varir í um tíu daga. Aðeins er um að ræða eina kynslóð á ári.

Almennt

Barkartítla er að öllum líkindum viðloðandi hérlendis en án efa fágæt. Í safni Náttúrufræðistofnunar er varðveitt eintak sem fannst í Reykjavík árið 1920 svo tegundin er ekki ný af nálinni hér. E.t.v. var hún algengari fyrr á árum en nú. Einnig má gera ráð fyrir að hún berist hingað af og til með innfluttum barkklæddum viði. Þó barkartítla lifi í viði húsa er hún ekki líkleg til að valda miklum skaða sökum þess hve grunnt hún grefur sig. Líkast til á hún auðveldast uppdráttar í þökum húsa, sem hitna undir bárujárni á sumrin. Bjöllurnar geta einna helst valdið skemmdum með því að gata þakpappa, sem þar með verður lekur. Ef barkartítla uppgötvast í húsum skal kanna hvar viður með berki hefur verið notaður, reyna að barkhreinsa hann og bera síðan á viðarvörn ósparlega.

Barktítla er töluvert frábrugðin veggjatítlu og auðgreind frá henni. Hún er að jafnaði nokkuð stærri, rauðbrún á lit, skelin nokkuð gljáandi, þakin stuttum og fíngerðum hárum. Hálsskjöldur er einfaldur, hvelfdur, lítillega uppsveigður til hliðanna. Fálmarar eru langir og grannir, endaliðirnir þrír einkar langir.

Útbreiðslukort

Myndir

Heimildir

Åkerlund, M. 1991. Ängrar – finns dom ...? Om skadeinsekter i museer och magasin. Naturhistoriska riksmuseet og Svenska museiföringen, Stokkhólmi. 207 bls.

Böcher, J. 2001. Insekter og andre smådyr – i Grønlands fjeld og ferskvand. Forlaget Atuagkat, Nuuk. 302 bls.

Fauna Europaea. Ernobius mollis. http://www.faunaeur.org/full_results.php?id=100113 [skoðað 20.7.2011]

Geir Gígja 1944. Meindýr í húsum og gróðri og varnir gegn þeim. Prentsmiðjan Hólar hf, Reykjavík. 235 bls.

Larsson, S.G. & Geir Gígja 1959. Coleoptera 1. Synopsis. Zoology of Iceland III, Part 46a. Munksgaard, Kaupmannahöfn. 218 bls.

Mourier, H. 1995. Husets dyreliv. G.E.C. Gads Forlag A/S, Kaupmannahöfn. 223 bls.

Höfundur

Erling Ólafsson 20. júlí 2011

Biota

Tegund (Species)
Barkartítla (Ernobius mollis)