Varmasmiður (Carabus nemoralis)

Útbreiðsla

Evrópa nema syðst og austast, norður til 64°N í Noregi, Svíþjóð norður til Helsingjabotns, S-Finnland og austur í Rússland. Innflutt frá Evrópu til N-Ameríku.

Ísland: Sex fundarstaðir; Reykjavík, Garðabær, Hafnarfjörður, Keflavík, Hveragerði, Selfoss og Akureyri.

Lífshættir

Á heimaslóðum í Evrópu finnst varmasmiður við fjölbreytileg skilyrði og er þar algengastur stóru smiðanna. Hann heldur sig í allskyns þurrlendi með frjósömum jarðvegi, í opnum skógarbotnum, skrúðgörðum og húsagörðum, bæði í byggð og villtri náttúru. Ræktarlönd og garðyrkja henta honum vel. Varmasmiður æxlast á vorin eftir vetrardvala, lirfurnar vaxa upp fram eftir sumri og ný kynslóð bjallna lítur dagsins ljós á haustin. Þá verður þeirra mest vart en algengt er að smiðir séu hvað mest á ferli á haustin þegar þeir leita sér að hentugum stöðum til vetrardvala. Varmasmiður athafnar sig að nóttu til, bæði lirfur og bjöllur, og veiðir önnur smádýr sér til matar, t.d. snigla, maðka og skordýr.

Almennt

Talið er að varmasmiður hafi aukið útbreiðslu sína hægt og bítandi því Linné komst ekki í kynni við hann á 18. öldinni. Hann fannst fyrst hérlendis í júní 1990 innan um búslóð í kössum sem hafði verið flutt til landsins. Næst fannst hann í apríl 1999 á yfirbyggðu Garðatorgi í Garðabæ þar sem eru verslanir af ýmsu tagi. Þessi tilfallandi atvik gefa til kynna hve auðveldlega varmasmiður hefur getað borist til landsins enda algengur á athafnsvæðum manna nágrannalöndum okkar.

Í október 1999 fannst varmasmiður á hlaupum á gangstétt í Hveragerði og á næstu árum fannst tegundin í auknum mæli þar í bæ og hafði greinilega komið sér þar vel fyrir. Líklegt má telja að hann hafi borist til Hveragerðis með innfluttum garðyrkjuvörum og þar hafa að sjálfsögðu mætt honum afar hentug skilyrði, enda um einstakt kjörlendi að ræða.

Dreifing smádýra sem tengjast garðrækt eru greiðar frá Hveragerði, en þangað sækja margir garðræktendur á höfuðborgarsvæðinu og víðar plöntur í garða sína. Í október 2004 fannst varmasmiður í Garðheimum í Reykjavík. Frá og með 2006 hefur hann svo fundist reglulega og í allnokkrum fjölda í görðum á tiltölulega þröngu svæði í vesturbæ Reykjavíkur, þ.e. í Sörlaskjóli og Faxaskjóli. Síðan skaut hann upp kolli í garði í Efstasundi í júní 2009. Þar með er ekki öll sagan sögð því varmasmiður hefur einnig komið sér fyrir á afmörkuðu svæði í Keflavík (Hringbraut/Smáratún). Það fékkst staðfest í apríl 2008. Varmasmiður fannst á Akureyri í desember 2009 lifandi í mandarínukassa en sá hefur væntanlega borist erlendis frá. Árið 2010 bárust nýjar upplýsingar um varmasmið í Garðabæ, Hofslundi, 12. mars (uppl. frá Náttúrufræðistofu Kópavogs) og aftur úr tveim görðum við Hörgslund í byrjun maí. Nokkrum dögum síðar, eða 10. maí, fannst svo varmasmiður í fyrsta sinn í Hafnarfirði, á gangstíg við Strandgötu. Enn hafði hann lagt undir sig nýjar lendur 2011, er hann gerði sig heimakominn í húsi á Selfossi, svo og í nýju hverfi í Garðabæ (Ögurás). Gera má ráð fyrir að varmasmiður muni sjást í auknum mæli í görðum höfuðborgarbúa á komandi árum.

Landnám varmasmiðs er ekki til að hafa áhyggjur af. Frekar ættu garðræktendur að fagna honum því hann gæti orðið virkur í baráttunni við að halda sniglum í skefjum. Við fyrstu kynni af bjöllunni líst fólki oft ekki á blikuna því varmasmiður er mun stærri padda en fólk á að venjast, um 22 mm á lengd. Varmasmiðir sem slæðst hafa inn í hús hafa jafnvel verið grunaðir um að vera kakkalakkar og valdið með því óhug.

Varmasmiðurinn er stór bjalla með tiltölulega slétta skel, hálfgljáandi og breytilega á lit eftir því hvernig ljósið fellur á, bronsleit, brassgræn, fjólurað. Fullvaxin lirfa er um þrír cm á lengd, svarbrún og sterkleg.

Útbreiðslukort

Myndir

Höfundur

Erling Ólafsson 14. janúar 2010, uppfært 13. mars 2013.