Álka (Alca torda)

Útbreiðsla

Álkan verpur við norðanvert Atlantshaf og hér verpur hún á sömu slóðum og langvía og stuttnefja (sjá kort). Hún er staðfugl að mestu en eitthvað af fuglum leitar til Bretlandseyja og Norðursjávar á vetrum.

Stofnfjöldi

Álkustofninn var talinn 313.000 pör kringum 2007 (Arnþór Garðarsson o.fl., í prentun).

Válistaflokkun

NT (í yfirvofandi hættu)

Forsendur flokkunar

Tímabil sem mat miðast við (3 kynslóðir): 1985–2026Kynslóðalengd (IUCN): 13,6 ár

Álkum fækkaði um 17% milli talninga 1983–1986 og 2006–2008 eða sem samsvarar um 0,85% á ári (Arnþór Garðarsson o.fl., í prentun). Þessi breyting var þó ekki marktæk. Jafnframt breyttist varpdreifing verulega því svo virtist sem fuglar hafi fært sig frá stóru byggðinni í Látrabjargi til Grímseyjar og víðar. Endurtekin talning 2009 í langmikilvægustu byggðinni (Látrabjargi) sýndi verulega fækkun. Athuganir á sniðum í völdum björgum 2009–2017 sýna verulega aukningu í Látrabjargi og hæga aukningu í öðrum björgum (Yann Kolbeinsson og Þorkell Lindberg Þórarinsson 2017). Erfitt er að túlka þessar talningar vegna hinna miklu sveiflna sem komið hafa fram í Látrabjargi sem hýst hefur meirihluta stofnsins en til að allrar varfærni sé gætt er álka flokkuð sem tegund í yfirvofandi hættu (NT).

Viðmið IUCN

Stofn er talinn hafa minnkað um 20-25% á tímabili sem nemur þremur síðustu kynslóðum.

Hættuflokkar Alþjóðanáttúruverndarsamtakanna (IUCN)

Viðmið IUCN um mat á válista (pdf)

Eldri válistar

Válisti 2000: Álka var ekki í hættu (LC).

Global position

Þar sem meirihluti af álkum heimsins verpur á Íslandi, var tegundin sett á heimsválista og evrópskan válista sem tegund í yfirvofandi hættu vegna neikvæðrar stofnþróunar hér á landi (NT; BirdLife International 2015).

Verndun

Álka er friðuð samkvæmt lögum nr. 64/1994 um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum.

Á takmörkuðum svæðum, þar sem eggja- eða ungataka álku taldist til hefðbundinna hlunninda 1. júlí 1994, skulu friðunarákvæði laga nr. 64/1994 ekki vera til fyrirstöðu því að veiðirétthafi megi nytja þau hlunnindi eftirleiðis.

Á takmörkuðum svæðum, þar sem veiði fullvaxinna álku í háf töldust til hlunninda 1. júlí 1994, skulu friðunarákvæði laga nr. 64/1994 ekki vera til fyrirstöðu því að veiðirétthafi megi nytja þau hlunnindi eftirleiðis. Veiðar þessar hefjist ekki fyrr en 1. júlí og ljúki eigi síðar en 15. ágúst.

Samkvæmt reglugerð 765/2017 er heimilt að veiða álku frá 1. september til 25. apríl.

Válisti

Alls eru 10 álkuvörp hér flokkuð sem alþjóðlega mikilvæg og allur stofninn verpur á mikilvægum fuglasvæðum (sjá töflu).

IBA viðmið – IBA criteria:

A4 ii: heimsstofn/global = 5.257 pör/pairs (Wetlands Int. 2016)

B1 ii: Ísland/Færeyjar/Bretlandseyjar/Frakkland/Þýskaland = 4.360 pör/pairs (Wetlands International 2016)

Myndir

Höfundur

Kristinn Haukur Skarphéðinsson maí 2017, júní 2018, október 2018