Óðinshani (Phalaropus lobatus)

Útbreiðsla

Óðinshani verpur umhverfis norðurhvel jarðar, þar á meðal í N-Evrópu. Óðinshani er alger farfugl og voru vetrarstöðvar óþekktar til skamms tíma en merkingar með dægurritum hafa sýnt að fuglar hér og í Skotlandi dveljast við strendur Perú og Ekvador á vetrum (Yann Kolbeinsson o.fl. 2015, óbirt heimild).

Stofnfjöldi

Óðinshani er allalgengur varpfugl í auðugu votlendi víða um land og hefur stofninn verið gróflega metinn 50.000 pör (Thorup 2006). Nýlegt mat er miklu lægra eða um 10.000 pör en jafnframt nokkrum annmörkum háð (Kristinn Haukur Skarphéðinsson o.fl. 2017). Það er samdóma álit manna að óðinshana hafi fækkað verulega hér síðan um 1960 en litlar tölulegar upplýsingar eru fyrir hendi.

Dreifing og þéttleiki eftir vistlendum: Útbreiðslukortið (sjá kort) endurspeglar líklega hlutfallslega dreifingu óðinshana þar sem votlendi á hásléttum Austurlands: Jökuldalsheiði, Fljótsdalsheiði og Vesturöræfi skora hátt, sem og Arnarvatnsheiði fyrir vestan. Þéttleiki óðinshana mælist illa því þeir eru víða hnappdreifðir og auk þess oft erfitt að túlka varpatferli þeirra. Úttektin gaf aðeins 10.400 pör, nokkuð jafnskipt neðan og ofan 300 m hæðarlínu og gætu um 28% þeirra orpið innan mikilvægra fuglasvæða (sjá töflu) (Kristinn Haukur Skarphéðinsson o.fl. 2017).

Válistaflokkun

DD (gögn vantar)

Forsendur flokkunar

Kynslóðalengd (IUCN): 4,9 árTímabil sem mat miðast við (3 kynslóðir): 2002–2017

Afar litlar tölulegar upplýsingar eru um íslenska óðinshana og þróun stofnsins. Þeir sem komnir eru yfir miðjan aldur telja flestir að óðinshönum hafi fækkað mikið og að hann sé víða miklu sjaldgæfari en áður. Enn sem komið er er ekki hægt að varpa frekara ljósi á þessar breytingar. Líklegt má telja að óðinshani gæti flokkast á válista en það veltur á stofnþróun á viðmiðunartímabili (sem nemur þremur kynslóðum), t.d. 2002–2017. Þar sem slíkar upplýsingar liggja ekki fyrir er óðinshani flokkaður sem DD (upplýsingar vantar).

Óðinshani var ekki á Válista 2000 en í ljósi þess að fyrir lá að honum hafði fækkað hefði verið réttara að flokka hann sem DD tegund.

Hættuflokkar Alþjóðanáttúruverndarsamtakanna (IUCN)

Viðmið IUCN um mat á válista (pdf)

Eldri válistar

Válisti 2000: Óðinshani var ekki í hættu (LC).

Verndun

Óðinshani er friðaður samkvæmt lögum nr. 64/1994 um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum.

Válisti

Engin töluleg viðmið hafa verið tilgreind til að skilgreina mikilvæg fuglasvæði fyrir óðinshana (Heath og Evans 2000). Mörg hundruð og jafnvel þúsundir fugla safnast saman síðsumars á strandvötn hér og hvar um landið og eins á sjó. Langt fram eftir síðustu öld var t.d. gríðarleg mergð óðinshana á Mývatni á þessum árstíma.

IBA viðmið – IBA criteria:

A3: Arctic

Myndir

Höfundur

Kristinn Haukur Skarphéðinsson maí 2017, júní 2018, október 2018