Búrbobbi (Physella heterostropha)

Útbreiðsla

N-Ameríka þar sem tegundin er talin upprunnin. Þaðan er hún oftast talin hafa borist til annarra heimshluta. Reyndar ber ekki öllum heimildum saman um það. Í Evrópu í Miðjarðarhafslöndum, norður til Bretlandseyja, Danmerkur og Svíþjóðar og austur í Rússland.

Ísland: Fágætur slæðingur í náttúrunni frá skrautfiskaræktun. Reykjavík, Kópavogur, Garðabær, Opnur í Ölfusi.

Lífshættir

Búrbobbi lifir í ferskvatni, lygnu og hægrennandi og lætur jafnvel bjóða sér allskyns drullubleytur. Hann er í eðli sínu suðrænn og má því telja víst að hér á landi sé hann háður jarðhitaáhrifum og volgu frárennsli frá okkur mönnum. Við þær aðstæður lifir hann veturinn af. Búrbobbi nærist á vatnaplöntum, rotnandi lífrænum leifum, þörungum og gerlum í groti á vatnsbotnum.

Almennt

Í langan tíma hefur búrbobbi verið hafður í skrautfiskabúrum til að hjálpa upp á jafnvægið í vistkerfum í búranna, en hann er ötull við að vinna á rotnandi lífrænum leifum. Þannig hefur leið hans um heiminn verið greið og hann slæðst frá skrautfiskaræktinni út í náttúruna víða um lönd. Flest bendir til að uppruna tegundarinnar sér að rekja til N-Ameríku, en öðrum kenningum hefur einnig verið haldið á lofti, t.d. að hann sé upphaflega kominn frá Miðjarðarhafslöndum. Í öllu falli er hann útbreiddur á þeim slóðum og hefur dreifst þaðan hægt og bítandi norður eftir álfunni. Í Sviþjóð fannst hann fyrst úti í náttúrunni árið1997 og hefur dreist út. Stundum blossar hann upp í miklum fjölda.

Búrbobbi hefur borist úr fiskabúrum út í íslenska náttúru. Hann fannst fyrst úti árið 1978 í Fossvogslæk á mörkum Reykjavíkur og Kópavogs. Í lækinn féll hitaveitufrárennsli frá byggðinni í Fossvogsdal. Vætanlega hafa sniglarnir borist með frárennslisvatninu niður í lækinn og náð þar fótfestu. Við rannsóknir á vatnalífi í Opnum í Ölfusi árið 2001 fundust þar búrsniglar. Í Opnum gætir jarðhitaáhrifa eins og víða í Ölfusi. Þrem árum síðar fannst þar kransarfi (Egeria densa), vinsæl planta í skrautfiskabúrum ættuð frá Brasilíu, og síðar skrúfugras (Vallisneria spiralis) sem einnig er notuð í fiskabúrum. Báðar þessar plöntutegundir hafa einnig fundist í volgri tjörn á Húsavík, þar sem skrautfiskar lifa einnig góðu lífi. Ætla má að í Opnum hafi landnám vatnaplantna og búrbobba átt sér stað samhliða vegna mengunar frá skrautfiskahaldi. 

Kunnugt er um þrjú tilfelli þar sem búrbobbar hafa náð að þrífast innanhúss á höfuðborgarsvæðinu utan fiskabúra. Árið 2004 komu búrbobbar upp úr sturtuklefa í húsi í Garðabæ eftir fjarveru heimafólks. Árið 2007 var komið að búrbobbum í salernisskál í Reykjavík, en hún hafð ekki verið í notkun í einhvern tíma. Væntanlega má rekja hvort tveggja til þrifa á fiskabúrum á heimilunum. Í síðasta lagi fundust búrbobbar í vaski í bílskúr í Kópavogi, en á því heimili höfðu skrautfiskar aldrei verið haldnir í þau 30-40 ár sem íbúarnir höfðu átt þar heima. Bobbarnir gætu því að hafa borist með lögnum annars staðar frá.

Ætla má að búrbobbi geti orðið ágeng tegund hér á landi og veitt samkeppni öðrum tegundum snigla í volgu ferskvatni.

Fljótt á litið er búrbobbi áþekkur vatnabobba (Radix balthica). Hann er líka egglaga en strýtan áberandi keilulaga fram í odd, munninn lengri og mjórri og það sem mestu máli skiptir, vindingurinn er öfugur, þ.e. hann er vinstra megin þegar horft er neðan á kuðunginn og strýtan veit upp. Liturinn gulbrúnn, skelin þunn og gljáandi, flikrótt, nokkuð gegnsæ en þó sterk.

Útbreiðslukort

Höfundur

Erling Ólafsson 19. janúar 2017.