Breiðafjörður

Mörk

Breiðafjörður ásamt eyjum, skerjum og fjörum innan línu sem dregin er frá Vallnabjargi á Snæfellsnesi um Höskuldsey, Stagley, Oddbjarnarsker og Hagadrápssker að Skorarvogi á Barðaströnd. Lagt er til að stærstu fuglabyggðir og selalátur við jaðar svæðisins falli jafnframt til þess, ásamt 100 m verndarjaðri til landsins og 1 km jaðri til sjávar.

Stærð

2930,5 km²

Hlutfall lands: 2%
Hlutfall fjöru: 11%
Hlutfall sjávar: 86%
Hlutfall fersks vatns: <1%

Svæðislýsing

Breiðafjörður er mikill og vogskorinn flói á milli Snæfellsness og Vestfjarða, djúpur utan til en grynnkar verulega þegar innar dregur. Allt að 5–6 m hæðarmunur á sjávarstöðu flóðs og fjöru. Í firðinum eru víðáttumiklar leirur og grýttar fjörur, þúsundir eyja og skerja og eru eyjarnar flestar vel grónar. Lífríki Breiðafjarðar er mjög fjölskrúðugt. Þörungagróður er mikill í fjörum og á grunnsævi, svæðið er ríkt af fuglalífi og selur kæpir á skerjum og eyjum. Við ströndina er undirlendi fremur lítið en með henni eru sveitabýli og nokkrir byggðakjarnar. Víða er dvalist í eyjunum að sumri til en Flatey er ein í byggð allt árið. Eyjarnar eru nýttar til hlunninda á borð við æðarvarp, eggja- og fuglatöku og einnig til beitar fyrir sauðfé. Áður fyrr voru þar miklar hlunnindajarðir vegna selveiði sem hefur að mestu lagst af. Breiðafjörður er vinsæll til útivistar og er ferðaþjónusta ört vaxandi. Meðal annarrar starfsemi má nefna fiskveiðar, siglingar, þörungavinnslu, eldi og ræktun sjávarlífvera, til að mynda kræklings og hörpudisks.

Forsendur fyrir vali

Í Breiðafirði eru fimm fjöruspildur sem eru ríkar af forgangsvistgerðum, en þær eru í Álftafirði og á svæðinu frá Djúpafirði og suður fyrir Gilsfjörð. Þar eru víða allstór leirusvæði með stórum og samfelldum marhálmsgræðum, sandmaðks- og gulþörungaleirum, auk kræklinga- og sölvaóseyra, klóþangsfjörum og -klungri.

Mikið sjófuglavarp er í Breiðafirði og ná meðal annars eftirtaldar tegundir alþjóðlegum verndarviðmiðum: fýll, rita, lundi, toppskarfur, æður, teista, svartbakur og kría. Hið sama á við um hvítmáf ef byggðir í jaðri verndarsvæðis eru taldar með, en hvítmáfi hefur fækkað mjög mikið. Breiðafjörður er afar mikilvægur viðkomustaður á fartíma og þær tegundir sem ná alþjóðlegum verndarviðmiðum á þeim tíma eru margæs, rauðbrystingur, sendlingar og tildra. Á fjaðrafellitíma uppfylla æðarfuglar, álftir og grágæsir alþjóðleg töluleg viðmið. Hið sama á við um varp grágæsa og lóms. Að vetri er Breiðafjörður alþjóðlega mikilvægur fyrir straumönd, sendling og væntanlega æðarfugl. Eins er fjörðurinn annar helsti vetrardvalarstaður tjalds hér á landi. Þá er hér langmikilvægasta varpsvæði hafarnar á Íslandi (>60% stofnsins).

Í Breiðafirði kæpa allt að 65% af íslenska útselsstofninum og þar eru einnig allt að 19% af heildarstofni landsela. Þar hafa verið látur með samtals yfir 2500 landselum en sel hefur fækkað þar á undanförnum árum.

Vistgerðir

Fuglar

Sjá einnig ítarlegri umfjöllun um sjófuglabyggðirnar Breiðafjörður, Mýrarhyrna, Kirkjufell, Siglunes–Skor–Melanes og Sandsfjöll.

Sjá einnig ítarlegri umfjöllun um fjöru- og grunnsævissvæðið Breiðafjörður.

Selir

Ógnir  

Vaxandi ferðamennska og ásókn í frístundabyggð í eyjum með tilheyrandi hættu á skólpmengun. Vegagerð og þveranir geta raskað fjörum og breytt vatnsskiptum. Áform um aukna þangtekju. Veiðar og önnur nýting fuglastofna. Hugmyndir um vindorkugarða í útjaðri verndarsvæðis. Þættir sem taldir eru geta haft áhrif á fækkun sela eru veiðar, þar með taldar veiðar við laxveiðiár og hjáveiðar, og truflun.

Aðgerðir til verndar

Breiðafjörður er verndaður með lögum nr. 54/1995. Framkvæmd laganna er á margan hátt ómarkviss og lögin veik enda hafa reglugerðir sem kveða á um útfærslu þeirra ekki verið settar. Lagt er til að styrkja vernd hafsvæðisins í Breiðafirði og að verndun fjarðarins verði tryggð betur með lögum eða setningu reglugerða. Um seli í Breiðafirði gilda lög um selaskot á Breiðafirði og uppidráp nr. 30/1925. Endurskoða þarf lög og reglugerðir um vernd og veiðar á selum og færa til nútímans. Þá löggjöf þarf samræma við önnur lög, svo sem lög um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum nr. 64/1994. Undir verndarsvæðið falli jafnframt mikilvægar fuglabyggðir við fjörðinn: Mýrarhyrna, Kirkjufell, Siglunes-Skor-Melanes og Sandsfjöll. Auk þess er lagt til að ýmsar aðrar fuglabyggðir í fjöllum við fjörðinn falli þar undir, svo sem Bjarnarhafnarfjall. Takmarka þarf rask í fjöru og aðrar aðgerðir sem að hefta sjávarföll. Setja þarf strangar reglur um byggingar í eyjum og styrkja stjórn svæðisins með tilliti til náttúruverndar. Tryggja að vindorkuver skerði ekki búsvæði og farleiðir fugla.

Núverandi vernd

Kortasjá

Breiðafjörður í kortasjá

Útgáfudagsetning

5. apríl 2018, uppfært 27. mars 2019, 26. maí 2020, viðbótartillögur um seli gefnar út 3. desember 2020.