Fjara

Fjara er sá hluti af búsvæði sjávar, þar sem fullsaltur (>30 S) eða ísaltur sjór (0,5–30 S) flæðir yfir land á flóði eða í brimi. Við skjólsæla strönd takmarkast fjara að mestu við mörk sjávarfalla en við brimasama strönd, þar sem sjór gengur mismikið yfir land í hvassviðri, geta efri mörk fjörunnar náð umtalsvert ofar en efstu flóðamörk og neðri mörkin jafnframt staðið nokkuð ofan við neðstu fjörumörk. Fjöru tilheyra því saltir og ísaltir pollar ofan stórstraumsflóðmarka, ásamt brimúðabelti þar sem fjörusverta vex. Breidd eða umfang fjöru á hverjum stað ræðst því af hæðarmun flóðs og fjöru, auk brimasemi og landhalla. Flatarmál fjöru á Íslandi er metið um 1008 km2 og eru eyjar og sker þá meðtalin, auk fjörukamba sem alla jafna eru mjóar landræmur ofan við efstu flóðamörk þar sem áhrif sjávar eru afgerandi.

Það hversu oft og lengi hinir ýmsu hlutar fjöru eru undir sjó eða á þurru, hefur mótandi áhrif á lífríkið. Neðri hluti fjöru er oftar og lengur á kafi en allra efstu svæðin og um miðbikið er ræma sem flæðir á og af í öllum sjávarföllum. Fjara helst að jafnaði lengur rök þar sem brimasamt er. Fíngerður sandur heldur betur í sér raka en gróf möl og sjór rennur hraðar af fjöru eftir því sem halli hennar er meiri. Á fjöru getur sjór setið eftir í dældum, gjótum og skorningum, og raki helst lengur í þangi vöxnum fjörum en á beru grjóti. Þar sem brim er mikið eru flestar lífverur fastar við botn, en þó geta hreyfanleg dýr þrifist í skjóli undir þanginu. Því minna brim, þeim mun meira er um hreyfanleg dýr í fjörunni. Aðrir eðlisþættir, eins og selta, hitastig sjávar og hvort fjara veit móti sól eða er skuggsæl, hafa einnig áhrif á tegundasamfélög í fjörum.

Við flokkun og kortlagningu fjöruvistgerða er tekið mið af EUNIS-flokkunarkerfinu eins og kostur er og sömuleiðis af gögnum og flokkun Dr. Agnars Ingólfssonar. Efstu flokkar EUNIS-kerfisins miðast við gerð fjörubeðs (undirlags), brimasemi, hitastig sjávar, seltu og loftslag en þegar komið er dýpra í flokkunina er tekið mið af tegundasamsetningu lífríkisins, þ.e. ríkjandi gróðri og dýralífi. Íslenskar fjörur eru flokkaðar í 24 misjafnlega víðtækar vistgerðir þar sem segja má að fjaran sjálf sé fyrsta stig flokkunarinnar. Á öðru stigi eru fjörur flokkaðar sem grýttar fjörur eða setfjörur,  sem síðan skiptast frekar í enn fleiri undirflokka.

Staðreyndasíður

Á staðreyndasíðum vistgerða í fjöru er stutt og greinargóð lýsing á hverri vistgerð, listi yfir einkennandi tegundir ásamt tveimur ljósmyndum. Útbreiðsla vistgerða er sýnd á mjög grófu korti (10×10 km reitakorti) en mun ítarlegri kort eru aðgengileg í kortasjá.

 

F1 Grýttar fjörur A1 Littoral rock and other hard substrata
F1.1 Hrúðurkarlafjörur A1.11 Mussel and/or barnacle communities
F1.2 Brimasamar hnullungafjörur Nýr flokkur, tillaga. A1.13 Ephemeral algae on boulder shores
F1.3 Þangfjörur A1.2 Moderate energy littoral rock, A1.3 Low energy littoral rock
F1.31 Klóþangsfjörur A1.31 Fucoids on sheltered marine shores 
F1.32 Bóluþangsfjörur A1.21 Barnacles and fucoids on moderately exposed shores
F1.33 Skúfþangsfjörur Nýr flokkur, tillaga. A1.25 Fucus disticus on moderate/high energy littoral rock
F1.34 Sagþangsfjörur A1.31 Fucoids on sheltered marine shores
F1.35 Þangklungur A1.31 Fucoids on sheltered marine shores, A1.32 Fucoids in variable salinity
F1.35.1 Klóþangsklungur A1.3142 Ascophyllum nodosum on full salinity mid eulittoral mixed substrata
F1.35.2 Bóluþangsklungur A1.323 Fucus vesiculosus on variable salinity mid eulittoral boulders and stable mixed substrata
F2 Setfjörur A2 Littoral sediment
F2.1 Líflitlar sandfjörur A2.2 Littoral sand and muddy sand
F2.11 Brimasamar sandfjörur A2.22 Barren or amphipod-dominated mobile sand shores
F2.2 Óseyrar A2.12 Estuarine coarse sediment shores
F2.21 Kræklinga- og sölvaóseyrar Nýr flokkur, tillaga. A1.13 Mytilus and Palmaria estuarine/estuary shore
F2.3 Leirur A2.3 Littoral mud
F2.31 Sandmaðksleirur A2.241 Macoma balthica and Arenicola marina in muddy sand shores
F2.32 Kræklingaleirur A2.24 Polychaete/bivalve-dominated muddy sand shores
F2.33 Skeraleirur A2.322 Hediste diversicolor in littoral mud
F2.34 Gulþörungaleirur A2.323 Tubificoides benedii and other oligochaetes in littoral mud
F2.35 Marhálmsgræður A2.61 Seagrass beds on littoral sediments
F2.4 Grýttur sandleir A2.4 Littoral mixed sediments
F2.5 Fjörumór A1.127 Ceramium sp. and piddocks on eulittoral fossilised peat
FX Sérstæð fjörusvæði X Habitat complexes
FX.1 Sjávarlón X02 Saline coastal lagoonsX03 Brackish coastal lagoons
FX.11 Háseltulón X02 Saline coastal lagoons
FX.12 Leirulón X03 Brackish coastal lagoons
FX.2 Fjörupollar A1.41 Communities of littoral rockpools, A1.42 Communities of rockpools in the supralittoral zone
FX.3 Árósar X01 Estuaries