Vísindasöfn

Náttúrufræðistofnun Íslands varðveitir milljónir eintaka og sýna af tegundum lífvera, steingervingum, seti, borkjörnum, steindum og bergi í vísindasöfnum stofnunarinnar. Margir gripanna eru sjaldgæfir og finnast jafnvel ekki lengur í íslenskri náttúru. Aðrir gripir, til að mynda eintök af sömu tegund frá sama stað, mynda samfellda tímaröð yfir marga áratugi. Oft reynist ógerlegt eða of kostnaðarsamt að afla nýrra sýna og þá leita fræðimenn í vísindasöfn. Vísindasafnið varðveitir því þekkingu um íslenska náttúru sem annars væri glötuð.

Vísindasafnið hefur byggst upp vegna rannsókna í berg- og steindafræði, jarðsögu landsins, steingervingafræði og flokkunarfræði lífvera. Safnkosturinn er því að verulegu leyti afrakstur rannsókna sérfræðinga Náttúrufræðistofnunar, en einnig hefur töluvert borist af mikilvægum gripum frá opinberum stofnunum, einkum Háskóla Íslands og einkaaðilum. Safnkosturinn er varðveittur til staðfestingar niðurstöðum fyrri athugana og myndar grunn að frekari rannsóknum.

Vísindasafnið hefur einnig menningarsögulegt gildi, því töluvert er til af safngripum frá frumherjum íslenskra náttúrufræða. Má þar nefna Eggert Ólafsson (skel frá1755), Jónas Hallgrímsson (bergsýni frá1839–1841), Benedikt Gröndal, Bjarna Sæmundsson, Stefán Stefánsson, Helga Jónsson og fleiri merka náttúrufræðinga. Sumir þessara sögulegu gripa eiga rætur að rekja til náttúrugripasafns Hins íslenska náttúrufræðifélags, sem var stofnað árið 1889, en félagið gaf safnkostinn til íslenska ríkisins árið 1947, sem síðar rann til Náttúrufræðistofnunar, sem þá hét Náttúrugripasafn Íslands.

Safnið skiptist í þrjá umsjónarhluta eftir fræðasviðum:

Jarðfræðisöfn

Plöntu- og sveppasafn

Dýrasafn

Árlega er fjöldi safngripa lánaður úr vísindasöfnum Náttúrufræðistofnunar til rannsókna á vegum innlendra og erlendra fræðimanna samkvæmt reglum Náttúrufræðistofnunar um gripalán.

Safnkostur Náttúrufræðistofnunar er fyrst og fremst byggður upp vegna rannsókna og hentar því misvel til sýningahalds og kennslu, en styður þó við uppbyggingu sýningarsafna um náttúrufræði í samvinnu við Náttúruminjasafn Íslands.

Í sérhönnuðu húsnæði stofnunarinnar í Garðabæ er hluti af safnkosti stofnunarinnar varðveittur í þremur safnaskálum við sem ákjósanlegust skilyrði.

Þurrsýnaskáli

Varðveislustaður ýmissa þurrkaðra eintaka, til að mynda plöntur, sveppir, fléttur, mosar, dýrabein, fuglshamir og uppstoppaðir gripir, alls um 195.000 sýni, en hvert sýni getur verið eitt eða mörg eintök. Stærð skála156 m2; loftraka (50%) og hitastigi (19°C) er haldið stöðugu allt árið; engar vatnslagnir eru í veggjum, gólfi né lofti; eldvarnarbúnaður sem kæfir eld.

Votsýnaskáli

Varðveislustaður sýna og eintaka af dýrum varðveittum í eþanóli og formalíni, alls um 261.000 sýni, en hvert sýni getur verið eitt til mörg þúsund eintök. Stærð skála169 m2; öflug loftskipti; hitastigi er haldið stöðugu við 17°C; efnamælir vaktar eiturgufur í lofti.

Steinaskáli

Sýni af bergi, steindum, steingervingum, borkjarnar, alls um 32.500 sýni. Stærð: 218 m2, hitastigi er haldið stöðugu (19°C).

Akureyri

Safnkostur stofnunarinnar varðveittur í rannsóknahúsinu Borgum. Meginhlutinn eru þurrkuð eintök af plöntum og sveppum að meðtöldum fléttum, alls um 80.000 sýni.