Skjóslæða (Anania hortulata)

Útbreiðsla

Evrópa frá Skandinavíu suður til Miðjarðarhafs, austur í temprað belti Asíu, í Norður-Ameríku á belti yfir miðbik álfunnar.

Ísland: Fágætur slæðingur í Reykjavík og Kópavogi.

Lífshættir

Skjóslæða finnst við fjölbreyttar aðstæður, gjarnan í umhverfi mótuðu af mönnum, svo sem í görðum, limgerðum og vegköntum, þvælist gjarnan inn í hús og getur jafnvel lifað innanhúss þar sem hentug fæða býðst. Úti flýgur hún á tímabilinu frá maí til júlí. Hrekst auðveldlega upp úr gróðurþykkni á daginn en flýgur þó frekar í rökkri og að nóttu til. Laðast gjarnan að ljósum. Lirfurnar vaxa upp síðsumars, ágúst til september. Þær spinna saman lauf fæðuplöntunnar eða rúlla þeim upp til að gera sér skýli, púpa sig á haustin og liggja vetrardvalann í spunahjúp, t.d. undir lausum trjáberki eða í holum stönglum stórgerðra plantna. Þær éta brenninetlu (Urtica dioica) öðrum plöntum fremur en margar aðrar tegundir eru einnig étnar jafnt villtar sem ræktaðar, til dæmis minta (Mentha).

Almennt

Skjóslæða er gædd nokkru flökkueðli en ólíklegt er að hún berist hingað til lands öðru vísi en með innflutningi. Það gerist þó sjaldan, aðeins fimm tilvik eru kunn. Það fyrsta er frá byrjun febrúar 1992 og hafði fiðrildið borist erlendis frá með varningi í hús við Tunguháls í Reykjavík. Tveim árum síðar, eða um miðjan febrúar 1994, fannst skjóslæða þar í næsta nágrenni, en hún var á flögri inni á lager ÁTVR við Fossháls og önnur á sama stað tveim vikum síðar, í byrjun mars. Skjóslæða fannst í verslun Ellingsen við Eyjarslóð á hlaupársdag 2008. Hún var talin hafa borist með innfluttu hjólhýsi. Síðasta tilfellið er frá Kópavogi í febrúar 2022. Það er athyglisvert að öll tilvikin eru frá sama árstíma, þ.e. febrúar og byrjun mars. Væntanlega hafa þær borist sem púpur, t.d. á vörubrettum og síðan klakist hingað komnar í yl innanhúss.

Skjóslæða (bolur 11 mm, vænghaf 30 mm) er afar fallegt fiðrildi þó ekki sé hún stórvaxin. Vængirnir, bæði framvængir og afturvængir eru sérkennilega mynstraðir, svartir og hvítir. Höfuð og frambolur eru gulleit, frambolur með svörtum blettum á baki og guli liturinn teygir sig út á rætur framvængja. Afturbolur svart- og gulröndóttur. Situr í hvíldarstöðu með vængina vitandi út frá bolnum.

Útbreiðslukort

Höfundur

Erling Ólafsson 22. febrúar 2012, uppfært 26. maí 2023.