Skartkönguló (Araneus marmoreus)

Útbreiðsla

Norðurhvel. Evrópa frá Miðjarðarhafi að norðurslóðum, á sömu breiddargráðum austur um M- og N-Asíu til Kyrrahafs og Japans; Norður-Ameríka frá Mexíkóflóa norður undir kuldabeltið.

Ísland: Stakir fundir á Suðvesturlandi, Austurlandi og Norðausturlandi.

Lífshættir

Erlendis finnst skartkönguló einkum í skóglendi, hávöxnum runnagróðri og hávöxnu grasi og gróðri gjarnan með árbökkum. Gerir sér vefi í gróðrinum, t.d. á neðri greinum trjáa. Köngulóin vex upp og þroskast yfir sumarið, verpir nokkur hundruð eggjum í vefhjúp á haustin og drepst þegar haustkuldar ná völdum. Ungviði skríður úr hreiðrinu á vorin og dreifist til allra átta að nokkrum dögum liðnum. Hér á landi er tegundin fágæt og lífshættir hennar því lítt þekktir. Hún hefur fundist í skóglendi og í stafla af vörubrettum. Aðeins fullþroska eintök hafa fundist hér, frá lokum júlí fram í miðjan ágúst.

Almennt

Skartkönguló fannst tvívegis á fyrri hluta 19. aldar, í Þrastaskógi og á Hallormsstað. Árið 2002 fannst hún aftur austur á Héraði og síðan í skógræktinni að Mógilsá í Kollafirði 2007. Að síðustu fannst fallegt kvendýr á Norðurlandi, á Laugum í Reykjadal. Var það í stafla af vörubrettum við húsvegg.

Skartkönguló er breytileg að stærð en kvendýr sem eru stærri en karldýr eru á bilinu 5-14 mm. Byggt á breytileika í útliti hefur tveim afbrigðum verið lýst og þau nefnd, Araneus marmoreus var. marmoreus og var. pyramidatus. Á fyrra afbrigðinu er bolurinn afar skrautlegur og jafnframt breytilegur á lit, oft rauðgulur, gulbrúnn, brúnn með breytilegu mynstri í allskyns litum. Á hinu afbrigðinu er afturbolur að mestu gulur með skírt afmörkuðum brúnum eða rauðgulum flekk aftan til á baki. Bæði afbrigðin hafa fundist hér á landi.

Útbreiðslukort

Höfundur

Erling Ólafsson, 2. september 2022.