Brandönd (Tadorna tadorna)

Útbreiðsla

Brandönd verpur í Evrópu og um miðbik Asíu. Hún er hér nýlegur landnemi sem hefur fjölgað mikið og breiðst út frá um 1990. Mikilvægustu varplönd brandandar eru í Borgarfirði, einkum í Andakíl (Jón Einar Jónsson 2011), Hornafirði og á Sléttu (Yann Kolbeinsson og Guðmundur Örn Benediktsson 2013).

Stofnfjöldi

Íslenski stofninn var áætlaður 60−80 varppör 2008, þar af 40−60 pör í Borgarfirði (Jón Einar Jónsson 2011). Fuglunum hefur greinilega fjölgað mikið síðan, svo varlega áætlað verpa hér nú nokkur hundruð pör. Brandendur hópast saman á nokkrum stöðum síðsumars og á haustin, m.a. í Andakíl (allt að 900 fuglar) og Grunnafirði (allt að 700 fuglar). Farfugl að mestu en dvelur hér í vaxandi mæli á vetrum.

Válistaflokkun

LC** (ekki í hættu)

Forsendur flokkunar

Kynslóðalengd (IUCN): 10,9 árTímabil sem mat miðast við (3 kynslóðir): 1985–2018

Brandönd er ekki á Válista 2018 en hún flokkast þó strangt til tekið sem tegund í nokkurri hættu (VU, D1), því stofninn er enn talinn færri en 1.000 kynþroska einstaklingar. Hér er þetta mat  fært niður um tvo flokka samkvæmt leiðbeiningum IUCN, enda eru taldar miklar líkur á landnámi þar sem brandandarstofnar eru sterkir í nágrannalöndum og fuglar berast væntanlega tíðum til landsins. Eins getur íslenski brandandarstofninn ekki talist einangraður og er auk þess <1% af evrópska stofninum. Endanlegt mat er því að brandöndin sé ekki í hættu (LC).

Á Válista 2000 var brandönd metin í bráðri hættu (CR) vegna mjög lítils varpsstofns (<50 kynþroska einstaklingar).

Viðmið IUCN: (D1)

D. Stofn mjög lítill eða takmarkaður.1. Stofn talinn vera minni en 1000 kynþroska einstaklingar.

Hættuflokkar Alþjóðanáttúruverndarsamtakanna (IUCN)

Viðmið IUCN um mat á válista (pdf)

Eldri válistar

Válisti 2000: Brandönd var metin í bráðri hættu (CR) vegna mjög lítils varpsstofns (<50 kynþroska einstaklingar).

Verndun

Brandönd er friðuð samkvæmt lögum nr. 64/1994 um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum.

Válisti

Engir varp-, viðkomu-, fellistaðir eða vetrarstöðvar hér á landi teljast alþjóðlega mikilvægar fyrir brandendur.

IBA viðmið – IBA criteria:

A4 i: Evrópa = 4.000 fuglar/birds; 1.333 pör/pairs (Wetlands International 2016)

B1 i: NV-Evrópa = 2.500 fuglar/birds; 833 pör/pairs (Wetlands International 2016)

Myndir

Höfundur

Kristinn Haukur Skarphéðinsson maí 2017, júní 2018, október 2018