Lundi (Fratercula arctica)

Útbreiðsla

Lundi verpur við N-Atlantshaf og er mest af honum við Ísland, Noreg og Færeyjar. Hann er alger farfugl.

Stofnfjöldi

Lundinn er algengasti fuglinn á Íslandi og var stofninn áætlaður um 2 milljónir para (Erpur Snær Hansen o.fl. 2014, Arnþór Garðarsson og Erpur Snær Hansen, í undirbúningi). Hann verpur umhverfis landið, oftast í eyjum eða hólmum og er langstærsta byggðin (ríflega 800 þúsund pör) í Vestmannaeyjum (sjá kort; Erpur Snær Hansen o.fl. 2011).

Sílaleysisárin frá því um 2005 hafa reynst lundanum þung í skauti og hefur honum fækkað verulega síðan.

Válistaflokkun

CR (tegund í bráðri hættu)

ÍslandEvrópuválistiHeimsválisti
CR EN VU

Forsendur flokkunar

Kynslóðalengd (IUCN): 21,6 ár
Tímabil sem mat miðast við (3 kynslóðir): 2002-2068

Rannsóknir Náttúrustofu Suðurlands (Erpur Snær Hansen 2016, óbirt) sýna að viðkoma lunda á meginvarpsvæði hans við sunnan- og vestanvert landið var góð á kuldaskeiðum í hafinu (1965–1996) en afar lítil á hlýskeiðum (1931–1965, 2003–). Jafnframt sýnir stofnlíkan að lundastofninn hrundi frá 2002–2016 og nemur fækkunin yfir 40% á þessum tíma eða um 4% á ári. Ef þessi fækkun heldur áfram á viðmiðunartímabilinu (2002–2068) leiðir þetta til >90% fækkunar. Á grundvelli þessa er lundinn flokkaður í bráðri hættu (CR, A4abc).

Viðmið IUCN: A4abc

A4. Fækkun í stofni ≥80% á einhverju 10 ára tímabili eða sem nemur þremur kynslóðum, hvort sem er lengra (í allt að 100 ár í framtíðinni) og verður tímabilið að ná bæði til fortíðar og framtíðar OG þar sem fækkunin eða orsakir hennar hafa ekki stöðvast EÐA eru óþekktar EÐA eru óafturkræfar; byggt á athugun, mati, ályktun eða grun samkvæmt eftirtöldum atriðum:
(a) beinni athugun,
(b) stofnvísitölu sem hæfir tegundinni,
(c) samdrætti á dvalar- eða varpsvæði, útbreiðslusvæði og/eða hnignun búsvæðis.

Hættuflokkar Alþjóðanáttúruverndarsamtakanna (IUCN)

Viðmið IUCN um mat á válista (pdf)

Eldri válistar

Válisti 2000: Lundi var ekki í hættu (LC).

Staða á heimsvísu

Lunda fækkar einnig í Noregi sem ásamt Íslandi hýsir stærstu lundastofna heimsins. Því er lundinn nú skráður í nokkurri hættu (VU) á heimsválista og í hættu (EN) á evrópskum válista (BirdLife International 2015).

Verndun

Lundi er friðaður samkvæmt lögum nr. 64/1994 um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum.

Á takmörkuðum svæðum, þar sem eggja- eða ungataka lunda telst taldist til hefðbundinna hlunninda 1. júlí 1994, skulu friðunarákvæði laga nr. 64/1994 ekki vera til fyrirstöðu því að veiðirétthafi megi nytja þau hlunnindi eftirleiðis.

Á takmörkuðum svæðum, þar sem veiði fullvaxinna lunda í háf töldust til hlunninda 1. júlí 1994, skulu friðunarákvæði laga nr. 64/1994 ekki vera til fyrirstöðu því að veiðirétthafi megi nytja þau hlunnindi eftirleiðis. Veiðar þessar hefjist ekki fyrr en 1. júlí og ljúki eigi síðar en 15. ágúst.

Samkvæmt reglugerð 765/2017 er heimilt að veiða lunda frá 1. september til 25. apríl.

Mikilvæg svæði

Alls eru 10 lundavörp hér flokkuð sem alþjóðlega mikilvæg og nær allur stofninn (um 98%, verpur sennilega innan mikilvægra fuglasvæða (sjá töflu).

IBA viðmið – IBA criteria:

A4 ii: heimsstofn/global 56.783 pör/pairs (Wetlands International 2016).

B1 ii: Ísland/Noregur/SV-Grænland/N-Ameríka = 45.000 pör/pairs (Wetlands International 2016).

Töflur

Mikilvæg lundavörp á Íslandi – Important colonies of Fratercula arctica in Iceland.*

Svæði
Area
Svæðisnúmer
Area code
Árstími
Season
Fjöldi (pör)
Number (pairs)
Ár
Year
% af íslenskum stofni
% of Icelandic popul.
Alþjóðlegt mikilvægi
International importance
Borgarfjörður–Löngufjörur SF-V_6 B 40.000 2014 2,0 A4iii, B1ii, B2
Breiðafjörður SF-V_8 B 377.250 2014 18,6 A1, A4ii, A4iii, B1ii, B2
Látrabjarg** SF-V_13 B 50.000 2000 2,5 A4iii, B1ii, B2
Vigur SF-V_26 B 28.800 2015 1,4 A4iii
Borgarey SF-V_27 B 43.350 2014 2,1 A4iii, B2
Grímsey á Steingrímsfirði SF-V_38 B 23.250 2015 1,1 A4iii
Drangey SF-N_2 B 33.900 2014 1,7 A4iii, B2
Lundey á Skagafirði SF-N_3 B 20.400 2014 1,0 A4iii
Málmey SF-N_4 B 33.450 2014 1,7 A4iii, B2
Grímsey út af Eyjafirði SF-N_8 B 40.275 2015 2,0 A4iii, B2
Lundey á Skjálfanda SF-N_9 B 27.375 2015 1,4 A4iii
Mánáreyjar SF-N_10 B 28.050 2014 1,4 A4iii
Skrúður SF-A_8 B 149.100 2014 7,4 A1, A4ii, A4iii, B1ii, B2
Papey SF-A_11 B 132.750 2014 6,6 A1, A4ii, A4iii, B1ii, B2
Vestmannaeyjar SF-S_4 B 840.375 2015 41,5 A1, A4ii, A4iii, B1ii, B2
Önnur mikilvæð svæði
Other important areas
  B 124.024   6,1  
Alls–Total     1.992.348   (98)  
*byggt á Arnþór Garðarsson og Erpur Snær Hansen, í undirbúningi.
**Ólafur Einarsson, 2000.

Myndir

Heimildir

Arnþór Garðarsson og Erpur Snær Hansen. Lundatal. Í undirbúningi.

Birdlife International 2015. European red list of birds. Luxembourg: Official publication of the European communities. http://datazone.birdlife.org/userfiles/file/Species/erlob/EuropeanRedListOfBirds_June2015.pdf[skoðað 20.10.2016].

Erpur Snær Hansen 2016. Stofnþróun lunda 2003–2015 og sjálfbærni veiða. Veiðidagbók Umhverfisstofnunar 2016: 21. https://www.ust.is/veidi/veididagbaekur/ [skoðað 29.4.2020].

Erpur Snær Hansen, Magnús Sigursteinsson og Arnþór Garðarsson 2011. Lundatal Vestmannaeyja. Bliki 31: 15–24.

Erpur Snær Hansen, Arnþór Garðarsson og Kristján Lilliendahl 2014. The breeding population size of the Atlantic Puffin in Iceland [ágrip]. Í 12th International Seabird Group Conference, Merton College, Oxford, March 21st–23rd 2014: oral presentations, bls. 76. https://oxnav.zoo.ox.ac.uk/sites/default/files/final_abstracts_PDF.pdf [skoðað 16.9.2016].

Ólafur Einarsson 2000. Iceland. Í Heath, M.F. og M.I. Evans, ritstj. Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. Volume I – Northern Europe, bls. 341–363. Cambridge: BirdLife International.

Wetlands International 2016. Waterbird Population Estimates. http://wpe.wetlands.org/search[skoðað 26. nóvember 2016].

Höfundur

Kristinn Haukur Skarphéðinsson maí 2017, júní 2018, október 2018

Ríki (Kingdom)
Dýr (Animalia)
Fylking (Phylum)
Seildýr (Chordata)
Flokkur (Class)
Fuglar (Aves)
Ættbálkur (Order)
Strandfuglar (Charadriiformes)
Tegund (Species)
Lundi (Fratercula arctica)

English Summary

Fratercula arctica is the most common breeding bird in Iceland with approx. 2 million pairs; ten colonies are of international importance (≥10,000 pairs) and approx. 98% of the population breeds within IBAs.

Icelandic Red list 2018: Critically Endangered (CR, A4abc), uplisted from Least concern (LC) in 2000.