Gulltoppa (Hygrocybe conica)

Útbreiðsla

Algeng um land allt (Helgi Hallgrímsson óútgefið).

Búsvæði

Vex nánast í öllum gróðurlendum, frá sjávarmáli upp í um 800 m hæð y.s. (Helgi Hallgrímsson óútgefið).

Lýsing

Aldinið meðalstórt, með rauðum topplaga hatti, sortnar með aldri og við handfjötlun, algeng um allt land (Helgi Hallgrímsson óútgefið).

Sveppaldin

Hatturinn 2-7 (10) sm, fyrst keilulaga-topplaga, með innbeygðu, oft bylgjóttu barði en brettist með aldri og springur þá jafnframt á barðinu; ýmislega litur: rauðgulur, appelsínurauður eða skarlatsrauður, síðar gulbrúnn, rauðbrúnn, sótbrúnn eða svartur, með geislaþráðóttu (trefjóttu) yfirborði, slíkjugur í raka á ungum eintökum, annars þurr. Fanir lausstafa, óvenju þykkar, þverrákóttar, breiðar, útbugaðar, með bylgjóttri egg, ljósgular, sítrónu- eða grængular, stundum rauðleitar næst hattinum, síðar grágular-grágrænar, sortna við snertingu og verða að lokum grásvartar. Stafur 3-12 (15) x 0,2-1 sm, beinn, trefjóttur, oft grópaður og snúinn, brennisteinsgulur fyrst, síðan oftast appelsínurauður eða samlita hattinum ofantil en gulhvítur og sortnar við handfjötlun neðst. Hold gulhvítt-gult um miðju en samlita yfirborðinu næst því, sortnar við snertingu. Ávaxtakennd lykt, einkum við brot eða skurð; bragð dauft. Kólfar 2-4-gróa. Gró aflöng, egg- eða perulaga, 8-13 x 4,5-7 µm. Vaxa oftast í gisnum þyrpingum; stafurinn oft hálfur á kafi í mosa. Byrjar oft að vaxa í júní og heldur því áfram til hausts (Helgi Hallgrímsson óútgefið).

Afbrigði

Gullhnúfa er afskaplega breytigjörn safntegund og hefur fjölda afbrigða eða smátegunda verið lýst. Þótt útlitsmunur sé oft mikill, virðast hin smásæju einkenni ekki fylgja því og hika því flestir við að skilgreina þetta sem tegundir.Stórvaxið og holdugt afbrigði, oft með næstum hvolflaga rauðbrúnum hatti og gulgrænum staf, hefur verið nefnt var. nigrescens (H. nigrescens) (sortuhúfa). Það getur orðið allt að 15 sm á hæð og hatturinn allt að 10 sm í þvermál og er því með stærstu og glæsilegustu sveppum landsins. Það vex aðallega í frjóu graslendi eða gras-lyngmóum, jafnvel á túnum við bæi og hefur fundist á nokkrum stöðum í innsveitum norðan- og austanlands.Afbrigðið var. tristis (H. tristis) er með óvenju áberandi grágulum litum, bæði hattur og stafur, oftast hátt en fremur mjóslegið. Virðist vera tíðast um sunnan- og vestanvert landið (Helgi Hallgrímsson óútgefið).

Útbreiðslukort

Myndir

Höfundur

Bergþór Jóhannsson 2007

Ríki (Kingdom)
Sveppir (Fungi)
Fylking (Phylum)
Kólfsveppir (Basidiomycota)
Undirfylking (Subphylum)
Kempuundirfylking (Agaricomycotina)
Flokkur (Class)
Kempuflokkur (Agaricomycetes)
Undirflokkur (Subclass)
Agaricomycetidae (Agaricomycetidae)
Ættbálkur (Order)
Agaricales (Agaricales)
Ætt (Family)
Hygrophoraceae (Hygrophoraceae)
Ættkvísl (Genus)
Hygrocybe (Hygrocybe)
Tegund (Species)
Gulltoppa (Hygrocybe conica)