Stuttnefja (Uria lomvia)

Útbreiðsla

Stuttnefja verpur allt í kringum norðurhvelið og er útbreiðsla hennar norðlægari en langvíu. Stuttnefjur sjást lítið á grunnslóð yfir veturinn en íslenskir fuglar dvelja sumir við landið en aðrir halda vestur fyrir Grænland; eins koma hingað fuglar úr norðri á veturna (Frederiksen o.fl. 2016).

Stofnfjöldi

Íslenski stuttnefjustofninn var síðast metinn 2006−2008 og reyndist þá 326.800 pör og hafði þá fækkað um 43% frá fyrri talningum um 1985 (Arnþór Garðarsson o.fl., í prentun). Mest var fækkunin suðvestanlands og á Langanesi. Varpútbreiðslan er í megindráttum sú sama og hjá langvíu (sjá kort), en langstærsti hluti stofnsins verpur á Vestfjörðum, þ.e. í björgunum við Hornvík (184.000 pör) og í Látrabjargi (118.000 pör). 

Válistaflokkun

EN (tegund í hættu)

Forsendur flokkunar

Kynslóðalengd (IUCN): 14 árTímabil sem mat miðast við (3 kynslóðir): 1985–2027

Stuttnefjum fækkaði um 44% milli talninga 1983–1986 og 2006–2008 eða sem samsvarar um 2,64% á ári (Arnþór Garðarsson o.fl., í prentun). Endurteknar talningar á fjórum stöðum árið 2009 sýndu áframhaldandi fækkun og er þetta þróun sem staðið hefur um langt skeið hér og víðar við N-Atlantshaf. Framreiknað fyrir viðmiðunartímabil (1985–2027) leiðir þetta til 67% fækkunar eða sem svarar 2,64% fækkunar á ári. Athuganir á sniðum í völdum björgum 2009–2017 sýna stöðnum eða áframhaldandi fækkun (Yann Kolbeinsson og Þorkell Lindberg Þórarinsson 2017). Stuttnefja er því flokkuð sem tegund í hættu (EN, A4abc).

Viðmið IUCN: A4ab

A4. Fækkun í stofni ≥80% á einhverju 10 ára tímabili eða sem nemur þremur kynslóðum, hvort sem er lengra (í allt að 100 ár í framtíðinni) og verður tímabilið að ná bæði til fortíðar og framtíðar OG þar sem fækkunin eða orsakir hennar hafa ekki stöðvast EÐA eru óþekktar EÐA eru óafturkræfar; byggt á athugun, mati, ályktun eða grun samkvæmt eftirtöldum atriðum:(a) beinni athugun,(b) stofnvísitölu sem hæfir tegundinni,(c) samdrætti á dvalar- eða varpsvæði, útbreiðslusvæði og/eða hnignun búsvæðis.

Hættuflokkar Alþjóðanáttúruverndarsamtakanna (IUCN)

Viðmið IUCN um mat á válista (pdf)

Eldri válistar

Válisti 2000: Stuttnefja var flokkuð sem tegund í nokkurri hættu (VU).

Global position

Stuttnefju hefur fækkað verulega á undanförnum áratugum í austurhluta heimkynna sinna við Atlants­haf; á Íslandi, víða á Grænlandi, Svalbarða og í Noregi. Hún hefur þó ekki enn verið sett á alþjóð­lega válista en var skráð sem tegund í nokkurri hættu (VU) hér á landi árið 2000 (Náttúrufræðistofnun Íslands 2000). Nýlegar rannsóknir á fuglum með dægurrita sýna að fuglar frá þessum fækkunarsvæðum hafa vetursetu við Ísland og V-Grænland en fuglar frá varpsvæðum með stöðuga stuttnefjustofna eins og á NV-Grænlandi og í Kanada, hafa vetursetu undan ströndum Kanada (Frederiksen o.fl. 2016).

Þrjú íslensk stuttnefjuvörp eru flokkuð sem alþjóðlega mikilvæg og nær allur stofninn (99%) verpur á mikilvægum fuglasvæðum (sjá töflu).

IBA viðmið – IBA criteria:

A4 ii: heimsstofn/global = 73.333 pör/pairs (Wetlands Int. 2016)

B1 ii: N-Atlantshaf = 28.667 pör/pairs (Wetlands Int. 2016)

Verndun

Stuttnefja er friðuð samkvæmt lögum nr. 64/1994 um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum.

Á takmörkuðum svæðum, þar sem eggja- eða ungataka stuttnefju taldist til hefðbundinna hlunninda 1. júlí 1994, skulu friðunarákvæði laga nr. 64/1994 ekki vera til fyrirstöðu því að veiðirétthafi megi nytja þau hlunnindi eftirleiðis.

Á takmörkuðum svæðum, þar sem veiði fullvaxinna stuttnefju í háf töldust til hlunninda 1. júlí 1994, skulu friðunarákvæði laga nr. 64/1994 ekki vera til fyrirstöðu því að veiðirétthafi megi nytja þau hlunnindi eftirleiðis. Veiðar þessar hefjist ekki fyrr en 1. júlí og ljúki eigi síðar en 15. ágúst.

Samkvæmt reglugerð 765/2017 er heimilt að veiða stuttnefju frá 1. september til 25. apríl.

Válisti

Stuttnefju hefur fækkað verulega á undanförnum áratugum í austurhluta heimkynna sinna við Atlants­haf; á Íslandi, víða á Grænlandi, Svalbarða og í Noregi. Hún hefur þó ekki enn verið sett á alþjóð­lega válista en var skráð sem tegund í nokkurri hættu (VU) hér á landi árið 2000 (Náttúrufræðistofnun Íslands 2000). Nýlegar rannsóknir á fuglum með dægurrita sýna að fuglar frá þessum fækkunarsvæðum hafa vetursetu við Ísland og V-Grænland en fuglar frá varpsvæðum með stöðuga stuttnefjustofna eins og á NV-Grænlandi og í Kanada, hafa vetursetu undan ströndum Kanada (Frederiksen o.fl. 2016).

Þrjú íslensk stuttnefjuvörp eru flokkuð sem alþjóðlega mikilvæg og nær allur stofninn (99%) verpur á mikilvægum fuglasvæðum (sjá töflu).

IBA viðmið – IBA criteria:

A4 ii: heimsstofn/global 73.333 pör/pairs (Wetlands Int. 2016)

B1 ii: N-Atlantshaf = 28.667 pör/pairs (Wetlands Int. 2016)

Myndir

Höfundur

Kristinn Haukur Skarphéðinsson maí 2017, júní 2018, október 2018