Lýðfræði íslensku rjúpunnar og áhrif hennar á veiðistjórnun
Nýverið kom út í vísindatímaritinu „Ecological Solutions and Evidence“ grein eftir vistfræðingana Fred Allen Johnson og Ólaf K. Nielsen sem fjallar um svæðisbundna lýðfræði íslensku rjúpunnar og áhrif hennar á veiðistjórnun.
Rjúpa (Lagopus muta) er vinsæll veiðifugl á Íslandi, en stjórnun veiðanna hefur verið umdeild. Höfundar greinarinnar vildu kanna hvort svæðisbundinn munur væri á lýðfræði rjúpunnar og ef svo er, hverjar væru afleiðingarnar fyrir veiðistjórnun. Niðurstöðurnar sýndu að lýðfræði rjúpunnar er breytileg milli landshluta sem kallar á mismunandi veiðistjórnun. Veiðitímabil hafa hingað til verið ákveðin fyrir landið í heild og við ákvarðanatökur hefur staða rjúpnastofnsins á Norðausturlandi spilað lykilhlutverk.
Í samráði við yfirvöld og hagsmunaaðila var þróað stofnlíkan fyrir rjúpuna. Þetta líkan reiknar út fjölda veiðidaga í hverjum landshluta fyrir sig, en breytileg lengd veiðitímabils er hefðbundin aðferð á Íslandi til að stjórna veiðiálagi. Þetta líkan var notað við ákvörðun veiðitímabils árið 2024 og verður notað um komandi ár. Inn í líkanið fara vortalningar á rjúpum í hverjum landshluta frá síðustu 20 árum ásamt aldurshlutföllum í stofninum að vori og hausti. Auk þess er stuðst við tölur um heildarveiði milli landshluta. Bornar voru saman tvær tillögur um veiðiálag. Fyrri tillagan segir til um að heildarveiði muni aukast hlutfallslega eftir því sem veiðidögum fjölgar, meðan sú seinni felst í því að veiði muni aukast jafnt og þétt þegar dagarnir eru fáir en nái dagarnir ákveðnu þröskuldsgildi eykst heildarveiðin ekki eftir það. Ekki fengust skýrar niðurstöður um þetta, en líkanið gerir ráð fyrir báðum sviðsmyndum en gefur þeim þó mismikið vægi. Það er von manna að með árunum muni skýrast hvor tillagan sé nær raunveruleikanum.
Þegar öllum gögnum um aldurshlutföll og þéttleika rjúpna frá fyrra veiðitímabili (heildarafföll vegna veiði og aldurshlutföll í veiðistofni ásamt þéttleika og aldurshlutfalla í varpstofni vorið eftir) hefur verið safnað, er þeim bætt við fyrirliggjandi gögn síðustu 20+ ára í líkaninu og það gefur fjölda veiðidaga í hverjum landshluta. Þessi aðferð tryggir að ákvörðun um veiðidaga getur allajafna verið kynnt yfir sumarið og auk þess er hún samræmd milli ára. Talið er að þessi aðferð geti orðið til þess að ákveðin sátt myndist milli hagsmunaaðila þar sem stöðluð aðferð er notuð og gegnsæið algert.
Nánari upplýsingar er að finna í greininni:
Johnson, F. A., og Ó.K. Nielsen 2024. Regional demography of Icelandic rock ptarmigan and its implications for harvest management. Ecological Solutions and Evidence 5(4): e12390. https://doi.org/10.1002/2688-8319.12390