Náttúrufræðistofnun hlýtur tvo styrki úr Orkurannsóknasjóði Landsvirkjunar

Náttúrufræðistofnun hlaut tvo styrki úr Orkurannsóknasjóði Landsvirkjunar við hátíðlega athöfn 6. mars síðastliðinn. Styrkirnir renna til verkefnanna „Setjum senditæki á íslenska refi“ og „Visterfðafræði hæruburstar – lykill að skilningi og stjórnun á útbreiðslu mosategundarinnar“ og er hvor styrkur upp á tvær milljónir króna.

Ferðir íslenska refsins rannsakaðar með senditækjum
Íslenski refurinn er útbreiddur allt í kringum norðurheimskautið og víða erlendis hafa verið gerðar rannsóknir á fari hans með notkun senditækja. Hérlendis var slík rannsókn síðast framkvæmd á níunda áratug síðustu aldar í Ófeigsfirði á Ströndum, þegar refastofninn var í lágmarki eða færri en 2.000 dýr. Nú hefur stofninn vaxið í um 9.000 dýr en áhrif stofnbreytinga, umhverfisbreytinga og fyrirhugaðrar vindorkunýtingar á útbreiðslu, ferðir og afkomu refsins eru enn óþekkt.

Til að svara þessum spurningum og leggja mat á ferðir refa verða hálsbönd með gervihnattasendum sett á refi á þremur svæðum: Vestfjörðum, Austurlandi og Suðvesturlandi. Verkefnið er hluti af stærra rannsóknarverkefni um stofngerð íslenska refsins og sem hefur það að meginmarkmiði að leggja mat á stofnbreytingar undanfarna fjóra áratugi. Þar er áhersla lögð á landfræðilegan mun innan íslenska refastofnsins, greiningu á líffjölbreytileika, svipgerð og erfðaefni.

Nákvæmt mat á stofngerð tófunnar verður ekki unnið nema með góðri þekkingu á farhegðun og umfangi fars milli búsvæða. Rannsóknarhópurinn hefur um nokkurt skeið leitað eftir fjármagni til kaupa á senditækjum og kemur styrkurinn sér afar vel til að verkefnið verði loks að raunveruleika. Verkefninu stýrir Ester Rut Unnsteinsdóttir spendýravistfræðingur.

Rannsókn á erfðafræði hæruburstar
Hinn styrkurinn rennur til rannsóknar á stofnerfðafræði mosategundarinnar hæruburstar (Campylopus introflexus). Náttúrufræðistofnun hefur tvisvar áður hlotið styrk úr Orkurannsóknasjóði Landsvirkjunar, árin 2023 og 2024, til að kortleggja útbreiðslu tegundarinnar og meta áhrif hennar á líffræðilega fjölbreytni háhitasvæða, sem reynst hafa afar neikvæð.

Í þessum nýja áfanga verkefnisins verður lögð áhersla á stofnerfðafræðilega greiningu á hæruburst til að ákvarða hvort mosinn hafi borist hingað einu sinni eða ítrekað. Einnig verður erfðafræðileg stofnbygging milli svæða greind og mögulegar dreifingarleiðir kortlagðar. Um er að ræða brautryðjendarannsókn, þar sem engar sambærilegar erfðafræðirannsóknir á mosum hafa verið birtar í alþjóðlegum vísindaritum. Verkefninu stýrir Pawel Wasowicz grasafræðingur.