Elstu lifandi plöntur Íslands fundust norðan við Mývatn

Ný rannsókn sem birtist í dag í vísindaritinu Quaternary Science Reviews leiðir í ljós að elstu lifandi plöntur sem fundist hafa á Íslandi vaxa á hrauni norðan við Mývatn. Þar fundust gamlir einiberjarunnar, sumir allt að 500 ára gamlir. Enn merkilegra er að þar fundust einnig vel varðveittar leifar af dauðum einivið sem ná aftur til ársins 1159.

Með því að rannsaka árhringi úr þessum sýnum gátu vísindamenn endurgert loftslagssögu svæðisins rúmlega átta aldir aftur í tímann og smíðað lengstu árhringjatímaröð sem til er úr runnum á norðurslóðum. Árhringir gefa mikilvægar upplýsingar um sveiflur í loftslagi, breiðir hringir endurspegla hagstæð vaxtarskilyrði á hlýjum og vætusömum sumrum en mjóir og svokallaðir bláir hringir geta gefið til kynna kulda eða önnur streituáhrif, til dæmis af völdum eldgosa.

Elsti lifandi einirunninn reyndist vera hátt í um 500 ára gamall og hóf hann vöxt sinn um það leyti sem siðaskipti hófust á Íslandi, á dögum biskupanna Jóns Arasonar og Guðbrands Þorlákssonar. Það að viðarleifar varðveitist svona lengi má rekja til kalds og þurrs loftslags svæðisins, auk þess sem einiviður er þéttur og mótstöðuþrunginn gegn niðurbroti. Þetta gerir rannsóknir mögulegar, jafnvel mörgum öldum eftir að plantan hætti að vaxa. Það, að plönturnar varðveitist svona vel, er lykilatriði í því að hægt sé að nota þær við að endurgera loftslagssögu langt aftur í tímann.

Rannsóknin var unnin í samstarfi Náttúrufræðistofnunar, Silesíu-háskólans í Katowice í Póllandi, Cambridge-háskóla á Englandi og fleiri samstarfsaðila.

Slow growing juniper shrubs from northern Iceland record summer temperature changes over the last 800 years - ScienceDirect