
Útbreiðsla
Ritan er algengur varpfugl á norðurhveli jarðar og verpur í sjávarklettum umhverfis landið (sjá kort). Hún heldur sig yfirleitt fjarri ströndum yfir háveturinn, þar á meðal umhverfis Ísland og austur af Nýfundnalandi (Frederiksen o.fl. 2011). Ritum hefur fækkað á heimsvísu á undanförnum árum og var stofninn metinn í nokkurri hættu (VU) árið 2017 eftir að hafa verið talinn ekki í hættu (LC) frá 1988 (BirdLife International 2018).
Stofnfjöldi
Ritustofninn taldi um 580 þúsund pör á árunum 2005−2009 (Arnþór Garðarsson o.fl. 2013). Langstærsta byggðin er í björgunum við Hornvík en einnig eru stór vörp á Langanesi, í Grímsey, Vestmannaeyjum, Krýsuvíkurbergi og Látrabjargi. Ritu hafði fækkað í heild um 12% frá fyrri talningu (1983−1985) og þá mest í Langanesbjörgum og Grímsey en fjölgað verulega í Vestmannaeyjum og Krýsuvíkurbergi. Á talningatímabilinu 2009-2023 hefur fjöldi rita á sniðum í völdum björgum breyst mikið. Fækkað hefur í Skoruvíkurbjargi, Hælavíkurbjargi, Látrabjargi og á Snæfellsnesi en á sama tíma hefur fjölgað í Grímsey, Drangey, Kerlingu, Ingólfshöfða og Papey (Yann Kolbeinsson o.fl. 2023).
Válistaflokkun
VU (í nokkurri hættu)
Ísland | Evrópuválisti | Heimsválisti |
---|---|---|
VU | VU | VU |
Forsendur flokkunar
Kynslóðalengd (IUCN): 9,52 ár
Tímabil sem mat miðast við (3 kynslóðir): 1985–2024
Ritu fækkaði um 12% milli talninga frá því kringum 1985 til 2007 (Arnþór Garðarsson o.fl. 2013) eða um 0,6% á ári. Fækkunin var mest í Langanesbjörgum, en einnig í Grímsey, Skrúðnum, Ingólfshöfða og Mýrdal. Á Hornströndum fjölgaði ritu nokkuð og veruleg fjölgun varð í Vestmannaeyjum, Krýsuvíkurbergi og við Húnaflóa. Athuganir á sniðum í völdum björgum frá og með 2009 ritubyggðum sýna miklar breytingar í flestum björgum (Yann Kolbeinsson o.fl. 2023). Ef gert er ráð fyrir að breytingar á sniðum endurspegli breytingar í öllu bjarginu sem talið er í samsvarar það um 36% heildarfækkun. Árleg fækkun á viðmiðunarárunum er því rúmlega 1% á ári eða 32% fækkun yfir viðmiðunartímabilið (1985-2024). Ritan er því flokkuð hér sem tegund í nokkurri hættu (VU, A4ab).
Viðmið IUCN: A4ab
A4. Fækkun í stofni ≥30% á einhverju 10 ára tímabili eða sem nemur þremur kynslóðum, hvort sem er lengra (í allt að 100 ár í framtíðinni) og verður tímabilið að ná bæði til fortíðar og framtíðar OG þar sem fækkunin eða orsakir hennar hafa ekki stöðvast EÐA eru óþekktar EÐA eru óafturkræfar; byggt á athugun, mati, ályktun eða grun samkvæmt eftirtöldum atriðum:
(a) beinni athugun,
(b) stofnvísitölu sem hæfir tegundinni.
Hættuflokkar Alþjóðanáttúruverndarsamtakanna (IUCN)
Viðmið IUCN um mat á válista (pdf)
Eldri válistar
Válisti 2000: Rita var ekki í hættu (LC).
Válisti 2018: Rita var í nokkurri hættu (VU).
Verndun
Rita er friðuð samkvæmt lögum nr. 64/1994 um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum.
Á takmörkuðum svæðum, þar sem eggja- eða ungataka ritu taldist til hefðbundinna hlunninda 1. júlí 1994, skulu friðunarákvæði laga nr. 64/1994 ekki vera til fyrirstöðu því að veiðirétthafi megi nytja þau hlunnindi eftirleiðis.
Samkvæmt reglugerð 456/1994 er heimilt er að veiða ritu frá 1. september til 15. mars.
Mikilvæg svæði
Ritu hefur fækkað verulega í Evrópu frá því upp úr 1980 og er hún því á válista þar sem tegund í nokkurri hættu (VU; BirdLife International 2015).
Alls eru 10 íslensk rituvörp flokkuð sem alþjóðlega mikilvæg og verpa um 94% stofnsins á mikilvægum fuglasvæðum (sjá töflu).
A4 i: Austanvert Atlantshaf = 22.000 pör/pairs (Wetlands International 2016).
B1 i: A4 i
Töflur
Mikilvæg rituvörp á Íslandi – Important colonies of Rissa tridactyla in Iceland*
Svæði Area | Svæðisnúmer Area code | Árstími Season | Fjöldi (pör) Number (pairs) | Ár Year | % af íslenskum stofni % of Icelandic popul. | Alþjóðlegt mikilvægi International importance |
---|---|---|---|---|---|---|
Krýsuvíkurberg | SF-V_1 | B | 46.564 | 2005 | 8,0 | A4i, A4iii, B1i, B2 |
Borgarfjörður–Löngufjörur | SF-V_6 | B | 5.648 | 2006 | 1,0 | |
Snæfellsnes | SF-V_7 | B | 9.995 | 2005 | 1,7 | |
Breiðafjörður | SF-V_8 | B | 10.313 | 2006 | 1,8 | A4iii, B2 |
Látrabjarg | SF-V_13 | B | 32.028 | 2007 | 5,5 | A4i, A4iii, B1i, B2 |
Ritur | SF-V_31 | B | 19.166 | 2007 | 3,3 | A4iii, B2 |
Hælavíkurbjarg, Hornbjarg | SF-V_35, 36 | B | 243.759 | 2007 | 42,0 | A4i, A4iii, B1i, B2 |
Drangey | SF-N_2 | B | 7.362 | 2007 | 1,3 | |
Grímsey út af Eyjafirði | SF-N_8 | B | 32.840 | 2007 | 5,7 | A4i, A4iii, B1i, B2 |
Melrakkaslétta | SF-N_12 | B | 14.212 | 2006–2008 | 2,4 | A4iii, B2 |
Skoruvíkurbjarg | SF-N_13 | B | 30.063 | 2008 | 5,2 | A4i, A4iii, B1i, B2 |
Langanesbjörg | SF-N_14 | B | 21.631 | 2006–2008 | 3,7 | A4iii, B2 |
Skrúður | SF-A_8 | B | **6.692 | 2007 | 1,2 | |
Papey | SF-A_11 | B | 5.582 | 2008 | 1,0 | |
Vestmannaeyjar | SF-S_4 | B | 50.185 | 2006–2008 | 8,6 | A4i, A4iii, B1i, B2 |
Önnur mikilvæg svæði Other important areas |
B | 8.409 | 1,4 | |||
Alls–Total | 544.449 | 93,7 | ||||
*byggt á Arnþór Garðarsson o.fl., 2013. |
Myndir


Heimildir
Arnþór Garðarsson, Guðmundur A. Guðmundsson og Kristján Lilliendahl 2013. Framvinda íslenskra ritubyggða. Bliki 32: 1–10.
Birdlife International 2015. European red list of birds. Luxembourg: Official publication of the European communities. http://datazone.birdlife.org/userfiles/file/Species/erlob/EuropeanRedListOfBirds_June2015.pdf [skoðað 20.10.2016].
BirdLife International (2018). Species factsheet: Black-legged Kittiwake Rissa tridactyla. Downloaded from https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/black-legged-kittiwake-rissa-tridactyla [skoðað 30.03.2025]
Frederiksen, M., B. Moe, F. Daunt, R.A. Phillips, R.T. Barrett, M.I. Bogdanova, T. Boulinier, J.W. Chardine, O. Chastel, L.S. Chivers, S. Christensen-Dalsgaard, C. Clément-Chastel, K. Colhoun, R. Freeman, A.J. Gaston, J. González-Solís, A. Goutte, D. Grémillet, T. Guilford, G.H. Jensen, Y. Krasnov, S.-H. Lorentsen, M.L. Mallory, M. Newell, B. Olsen, D. Shaw, H. Steen, H. Strøm, G.H. Systad, T.L. Thórarinsson og T. Anker-Nilssen 2011. Multicolony tracking reveals the winter distribution of a pelagic seabird on an ocean basin scale. Diversity and Distribution 17: 1–13.
Wetlands International 2016. Waterbird Population Estimates. http://wpe.wetlands.org/search [skoðað 26. nóvember 2016].
Yann Kolbeinsson, Snæþór Aðalsteinsson, Þorkell Lindberg Þórarinsson, Brynjúlfur Brynjólfsson, Cristian Gallo, Hálfdán Helgi Helgason, Jón Einar Jónsson, Rodrigo A. Martínez Catalán, Róbert Arnar Stefánsson og Sindri Gíslason. Vöktun bjargfuglastofna á Íslandi 2020-2022 (2023). Skýrsla unnin fyrir umhverfisstofnun (NNA-2304). https://nna.is/wp-content/uploads/2023/10/2304-Bjargfuglavoktun-2020-2022.pdf
Höfundur
Kristinn Haukur Skarphéðinsson maí 2017, júní 2018, október 2018
Aldís Erna Pálsdóttir mars 2025
- Tegund (Species)
- Rita (Rissa tridactyla)
English Summary
Rissa tridactyla is a common breeding bird in Iceland with 580,000 pairs; ten colonies are of international importance (≥10,000 pairs) and 93.7% of the population breeds within IBAs.
Icelandic Red list 2025: Vulnerable (VU, A4ab).