Vöktun náttúruverndarsvæða

Frá rannsóknum í Brennisteinsöldu innan Friðlands að Fjallabaki
Jarðhitasvæði eru vinsælir viðkomustaðir ferðamanna en þar finnast fágætar vistgerðir og sjaldgæfar plöntutegundir. Áhrif traðks á gróður og jarðveg jarðhitavistgerða eru þó lítt þekkt. Frá rannsóknum í Brennisteinsöldu innan Friðlands að Fjallabaki. – Ljósm. Olga Kolbrún Vilmundardóttir

Tímamörk

Langtímaverkefni sem hófst 2019.

Samstarfsaðilar

Verkefnið er samstarfsverkefni Náttúrufræðistofnunar Íslands og náttúrustofa á landinu og var sett á laggirnar að frumkvæði umhverfis- og auðlindaráðuneytisins.

Um verkefnið – Markmið og verkþættir

  1. Rannsaka og greina áhrif ferðamanna á náttúruverndarsvæðum á gróður, vistgerðir, jarðminjar og dýralíf. 
  2. Vakta og kortleggja náttúrulegan fjölbreytileika innan verndarsvæða með það að markmiði að meta breytingar til langs tíma s.s. vegna loftlagsbreytinga.

Áhersla er lögð á að vakta náttúrufarsþætti sem eru undirstaða náttúruverndargildis svæðanna, svo sem gróður, jarðminjar, fugla eða spendýr eftir því sem við á.

Vöktuð svæði

Svæðum er forgangsraðað út frá þáttum eins og verndargildi, álagi af völdum ferðamanna og öðrum atriðum og þau má skoða í kortasjá.

Aðferðalýsingar

Í verkefninu eru notaðar samræmdar vöktunaraðferðir og skoðaðir þættir sem svara álagi af völdum ferðamanna. Aðferðir voru gefnar út í handbók þar sem gerð er grein fyrir vöktunaraðferðum fyrir hvern náttúrufarsþátt.

Samantekt niðurstaðna

Vöktun hófst sumarið 2020 þar sem vinsæl ferðamannasvæði voru könnuð og vöktunaraðferðir prófaðar. Fyrsta úttekt á náttúruminjum var yfirleitt forkönnun. Þannig fékkst yfirlit yfir ásigkomulag svæða, valdir voru fastir myndvöktunarpunktar, svæði mynduð úr lofti og útbúin myndkort sem nýtast við kortlagningu náttúruminja. Niðurstöður forkönnunar voru hafðar til grundvallar mati á þörf á ítarlegri rannsóknum og vöktun innan viðkomandi svæðis. Í ítarlegri vöktun er meðal annars lagt mat á gróðurskemmdir og gróðureyðingu, jarðvegsrof, skemmdir á jarðminjum og jarðhitavistgerðum, vaxtarstaði ágengra plöntutegunda og sjaldgæfra plantna, hentistíga og vörðubyggingar.

Þegar niðurstöður liggja fyrir er aðferðafræði rýnd og endurskoðuð eftir þörfum. Lagt var mat á æskilega tíðni vöktunar viðkomandi svæða. Jafnframt var bætt við svæðum sem verða vöktuð sumarið 2022. Gerð hefur verið áætlun til 2027 og verður unnið samkvæmt henni. Gögnum er safnað í gagnagrunn, sem hannaður var fyrir verkefnið, og þau varðveitt hjá Náttúrufræðistofnun Íslands. Gögnin verða birt á vefsíðu verkefnisins og í kortasjá.

Tengiliður

Guðný Vala Þorsteinsdóttir, verkefnisstjóri.